Monika Mietelska

Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego

Teleradioterapia jest jedną z podstawowych metod leczenia chorób nowotworowych. Wykorzystuje zewnętrzne wiązki promieniowania jonizującego wytwarzane w akceleratorze medycznym. Energia promieniowania jest deponowana w obszarze zmienionym chorobowo, co ma doprowadzić do uszkodzenia komórek nowotworowych przy zachowaniu funkcji komórek zdrowych. 

Dla każdego pacjenta przygotowuje się indywidualny plan leczenia, który określa liczbę wiązek oraz ich parametry. Wszystko to dla precyzyjnego objęcia obszaru guza wraz 
z odpowiednim marginesem, a także dla oszczędzenia narządów zdrowych. Przepisana przez lekarza docelowa dawka terapeutyczna jest dzielona na określoną liczbę frakcji, a następnie leczenie jest realizowane przez kilka tygodni. Na każdy dzień leczenia przypada jedna frakcja, ale żeby mogło to dojść do skutku, trzeba każdego dnia starannie ułożyć pacenta w pozycji terapeutycznej przy zastosowaniu odpowiednich usztywnień tak, by idealnie odtworzyć pozycję, do której był ułożony plan leczenia. Tylko w ten sposób jesteśmy w stanie uniknąć nieprewidzianego deponowania energii w obszarach zdrowych. Jednak to, co w teorii wydaje się być proste, w praktyce staje się prawdziwym wyzwaniem. 

Pozycję pacjenta na stole terapeutycznym weryfikuje się za pomocą zdjęć portalowych w projekcji AP oraz LR. Jeśli ułożenie nie odpowiada wzorcowemu, przesuwa się stół 
z pacjentem o odpowiedni wektor i procedurę weryfikacji powtarza. Odbywa się to pod presją czasu, a pacjent, często doświadczający cierpienia i trudu podeszłego wieku, przymuszany jest do zachowania nieruchomej, nie zawsze komfortowej pozycji jeszcze dłużej. Metodą, która pozwala tego uniknąć jest zastosowanie protokołu NAL (z ang. No Action Level). Na podstawie grupy pacjentów z Centrum Onkologii – Instytutu w Warszawie, których pozycja podczas leczenia z powodu nowotworów obszaru głowy i szyi była codziennie weryfikowana, wskażę, do jakich efektów prowadzi unikanie tej żmudnej procedury. Czy naprawdę można zyskać rezygnując z rozsądnego, codziennego sprawdzania ułożenia pacjenta?

Literatura: 

1. Wybrane zagadnienia z onkologii głowy i szyi: podręcznik dla lekarzy i studentów, pod red. J. Zapały, G. Wyszyńskiej - Pawelec. Wyd. 1, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2017. 
2. Planowanie leczenia i dozymetria w radioterapii. Tom 1,  pod red. J. Malickiego, K. Ślosarka. Gdańsk: Via Medica, 2016.